Şah İsmayil Xətai

Şah İsmayil Xətai (1487-1524)

Şah İsmayıl Xətai (Ərdəbildə dəfn olunmuşdur) - Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin banisi. Dövlət xadimi və sərkərdə, şair. Şeyx Heydərin oğludur (anası Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin qızı Aləmşah bəyimdir). Ağqoyunlu Sultan Yaqub (1478-90) Şeyx Heydərin ölumündən (1488) sonra kiçik yaşlı Ismayılı anası və qardaşları (Sultanəli və İbrahim) ilə birlikdə həbs etdirdi. Sultan Yaqubun ölümündən sonra Rüstəm Mirzənin əmri ilə Şeyx Heydərin oğlanları 1492-ci ildə həbsdən azad olundu.

Yəhya Şeyda

Yəhya Şeyda (1924-2011)

MƏDİNEY-İ FAZİLƏ

Dərya quşuyam, sarsıda bilməz məni tufan,

Neylər bir ulu dağə əgər püsgürə vulqan?

Tufanda nə qudrət ki, məni salsın ayaqdan,

Eldən di gücüm, el kökünə bağlıyam hər an.

Kəskin qələmim oldu gücüm, el nəfəsimdən,

Ta camiənin dərdlərinə , eyləyə dərman.

Ey şanlı müqəddəs ana, ey köhnə diyarım,

Hər əmrinə amadəyəm indi, nə di fərman?

Füzuli

Mövlana Məhəmməd Süleyman oğlu Füzuli Bağdadi (1494, İraq, Kərbəla şəhəri - 1556, orada) - Azərbaycan şairi, mütəfəkkir. türk, ərəb və fars dillərində yazmışdır.

İlk təhsilini Kərbəlada almış, Bağdadda davam etdirmişdir. Bir müddət İraqın Nəcəf və Hüllə şəhərlərində də yaşamışdır. Şəxsi mütaliəsi sayəsində orta əsr elmləri (məntiq, tibb, nücum, riyazi və humanitar elmlər), xüsusən dini-fəlsəfi cərəyanlar, ərəb tərcümələri əsasında yunan fəlsəfəsi ilə yaxından tanış olmuş, klassik türk, ərəb, fars və hind ədəbiyyatını öyrənmişdir.

      "Bəngü Badə" ("Tiryək və Şərab") əsərini Şah İsmayıl Xətayiyə ithaf etməsinə, I Şah Təhmasibə və onun sərkərdələrinə, ayrı-ayrı valilərə, xanlara qəsidələr yazmasına baxmayaraq, saraya meyl göstərməmişdir.

Nəsimi

Seyid Əli Seyid Məhəmməd oğlu İmaməddin Nəsimi (1369, Şamaxı-1417, Hələb) - Azərbaycan şairi, mütəfəkkir. "İmaməddin Nəsimi" adı ilə məşhurdur. İlk təhsilini Şamaxıda almış, dövrün elmlərini, dinlərin tarixini, məntiq, riyaziyyat və astronomiyanı öyrənmişdir.
      10-cu əsrdə Bağdadda dara çəkilmiş Həllac Mənsur Huseyninin sufi görüşlərini təbliğ edən Nəsimi ilk şerlərini "Hüseyni" təxəllüsü ilə yazmışdır. 14-cü əsrin sonlarında Azərbaycanda geniş yayılmış hürufi təşkilatları ilə əlaqə saxlamışdır. Hürufiliyin banisi Fəzlullah Nəiminin görüşlərini mənimsəyərək, bu təriqətin fikirlərini təbliğ edən şerlər yazmağa başlamış və bu vaxtdan etibarən Nəiminin təxəllüsü ilə həmahəng səslənən "Nəsimi" təxəllüsünü qəbul etmişdir.

Bəxtiyar Vahabzadə

Bəxtiyar Mahmud oğlu Vahabzadə 1925-ci ildə Şəki şəhərndə anadan olmuşdur. Azərbaycan'ın xalq şairidir.

Azərbaycan ədəbiyyatının, bütövlükdə XX əsr Azərbaycan ədəbi fikrinin görkəmli nümayəndəsi olan xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə'nin adı təkcə respublikamızda deyil, onun hududlarından çox-çox uzaqlarda tanınır. Bəxtiyar Vanabzadə şair, dramaturq, istedadlı alim və publisist olmaqla yanaşı, qeyrətli və cəsarətli ictimai xadim, sadə və səmimi insan kimi də tanınır və sevilir. Təsadüfi deyil ki, onun əsərləri - şer kitabları, dramları və publisistik yazıları dünyanın çox dillərində, o cümlədən ingilis, fransız, alman, fars, türk, polyak, ispan, macar və keçmiş Sovet Birliyi*nin bir çox xalqların dillərinə tərcümə edilmiş və bu əsərlər çox böyük maraq və sevgi ilə qarşılanmışdır.

Məmməd Araz

Məmməd Araz (1933-2004)

AYAĞA DUR, AZƏRBAYCAN!
Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!

Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!

Səndən qeyri

            biz hər şeyi bölə billik!

Səndən qeyri

            biz hamımız ölə billik!

Bu, Şəhriyar harayıdı,

Bu, Bəxtiyar harayıdı!

Hanı sənin tufan yıxan,

Gurşad boğan yurda oğul

                    oğulların!

Xəlil Rza Ulutürk

Xəlil Rza Ulutürk (1932-1994)

DAVAM EDİR 37...

Bu dünyada otun, suyun, torpağında yaddaşı var.

Sındırılmış bir budağın,söndürülmüş ocağın da yaddaşı var.

Ələk-vələk, darmadağın otağın da yaddaşı var.

Bayaq isti, indi bumbuz yatağın da yaddaşı var.

Naili çəkmə altındaca qolu çıxan kuklaciğın,

Miz üstündə yetim qalan bir qələmin,varağında yaddaşı var.

Azərbaycan tanımışdır vaxtsız qapı döyənləri,

Qara günlər gətirərkən qan qırmızı geyənləri

Yox, unuda bilmərik biz xeyir cildi geyen şəri,

Yüz minləri… qanunsuz ve məhkəməsiz gülləbaran edənləri.

Süleyman Rüstəm

Süleyman Rüstəm(1906-1989)

TƏBRİZİM !...

Baxdıqca hüsnünə doymayır gözüm,

Təbrizim, Təbrizim, gözəl Təbrizim!

Qoymaram yadları girsin qoynuna,

İzn ver, qolumu salım boynuna!

Sənin bayramına, sənin toyuna

Dili bir, qanı bir qardaşın gəlib,

Dərdinə aşina sirdaşın gəlib.

Sən çıxdın qarşıma duzla, çörəklə,

Bağından dərdiyin, güllə, çiçəklə,

İkiyə bölünməz saf bir ürəklə.

Təbrizim, Təbrizim, aman Təbrizim,

Yox olsun başından duman, Təbrizim!

Mehmet Akif Ersoy

Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)

İSTİKLAL MARŞI

Korkma, sönmez bu şafak larda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım çehreni ey nazlı hilâl!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet bu celâl?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl,

Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl!

Bulud Qaraçorlu

Bulud Qaraçorlu (1926-1979)

QARAÇIQ ÇOBAN

Qazanxanın evinin yığmalanması

Səhəndin Dədəqurqud ilə xəyalda dərdləşməsi :

Dədə məlul-məlul baxır üzümə,

Baxışında aydın bir incilik var,

Oladın (evladın) pərişan natəvan görsə,

Şübhəsiz hər ata mükəddər olar.

Oğul niyə məndən himmət istərsən?

Torpaq əsirinin əlində nə var?

Hər aşığın beş gün dovranı vardır,

Hər əsrin özünün bir "qurqudu" var.

Bəxtiyar Vahabzadə

Bəxtiyar Vahabzadə (1925-2009)

GÜLÜSTAN

İpək yaylığıyla o, asta-asta

Silib eynəyini gözünə taxdı.

Əyilib yavaşca masanın üstə

Bir möhürə baxdı, bir qola baxdı.

Kağıza həvəslə o da qol atdı,

Dodağı altından gülümsəyərək.

Bir qələm əsrlik hicran yaratdı,

Bir xalqı yarıya böldü qılınctək.

Öz sivri ucuyla bu lələk qələm

Dəldi sinəsini Azərbaycanın.

Başını qaldırdı,

Ancaq dəmbədəm

Kəsdilər səsini Azərbaycanın.

Səməd Vurgun

Səməd Vurgun (1906-1956)

AZƏRBAYCAN!

Çox keçmişəm bu dağlardan
Durna gözli bulaqlardan

Eşitmişəm uzaqlardan
Sakit axan arazlardan
Sınamışam dosti yari

El bilirki sən mənimsən
Yurdum yuvam məskənimsən

Demək doğmavətənimsən
Ayrılarmı könül candan

Azərbaycan azərbaycan

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar

Şəhriayar (1906-1988)

Döyünmə - Söyünmə

"Şəhriyarın süleyman rüstəmə yazdığı cavab"

Bir qərn də qardaşdan uzaqlaşmaq olurmuş?

Qardaş deyə bir ömr, soraqlaşmaq olurmuş?

Birdəndə bu qardaşla, qucaqlaşmaq olurmuş?

Bunlar belə ki ərz elədim, gəldi və oldu.

Mən hər nə məhal fərz elədim, gəldi və oldu.

Biz ayrılalı qərndi, qardaşlarımızdan

Ləşlər kimi ayrı düşəli başlarımızdan

Üzmüş əli qafqazlı qarındaşlarımızdan

Gör mən nə hal ollam bu qızıl gülləri tapsam,

Rüstəm əliev tək gül-bülbülü tapsam!