ƏLİAĞA VAHİD

İsgəndərov Əliağa Məmmədqulu oğlu (Əliağa Vahid) (1895, Bakı - 1 oktyabr 1965, Bakı) — Azərbaycan şairi, qəzəlxan, Azərbaycan əməkdar incəsənət xadimi (1943).

Əliağa Vahid mollaxanada oxumağa başlamış, sonra ehtiyac üzündən təhsilini yarımçıq qoymuş, xarratlıq etmişdir. Gənc yaşlarında Bakıdakı "Məcməüş-şüəra" ədəbi məclisində iştirak etmiş, Azər (İmaməliyev), Müniri və b. şairlərin təsiri ilə lirik şerlər yazmışdır. Satirik şerlərində ictimai nöqsanları, mövhumatı, zülm və haqsızlığı ifşa etmişdir. "Tamahın nəticəsi" adlı ilk kitabı nəşr olunmuşdur.

SƏMƏD BEHRƏNGİ

Səməd Behrəng (1939-1968)

Səməd Behrəngi 1939-cu il iyun ayının 24-də Təbriz şəhərində, fəhlə ailəsində anadan olmuşdur. İbtidai təhsilini burada "Tərbiyyət" məktəbində almışdır. Sonra Təbriz pedaqoji texnikumunda təhsilini davam etdirmişdir. Tələbəlik illərində "Xənde" (Gülüş) adlı həftəlik divar qəzeti buraxmışdır. İlk ədəbi tənqidi və satirik qələm təcrübələrini bu dövrdə yazmışdır.

BULUD QARAÇORLU (SƏHƏND)

Səhənd (1926-1979)

HÖRMƏTLİ USTAD BÖYÜK ŞƏHRİYAR'A

Bir əlimdə qələm, bir əldə kağaz,

Xəyalım boylanır damdan, duvardan,

Başımda yar bağın gəzmək havası,

Qapılar bağlıdır, yol tapım hardan?

Hasarın dalında könül verdiyim

O yar bir bağ salıb, suyu bulurdan,

Hayvası kəhrüba, narı yaqutdan,

Tağı firuzədən, divanı güldən.

Mavi eyvanında saz çalır Zöhrə,

Bürcündə yay çəkib dayanıb Keyvan,

Layiqi var girəm qəsrinə mən də

Qıllı papağımlan, sınıq sazımlan?

BULUD QARAÇORLU (SƏHƏND)

Mənim məsləyimdə, mənim yolumda

Millətlər hamısı dostdur, qardaşdır

Bulud Qaraçorlu 1305 ilində (1926 ilində) Marağa şəhərində anadan oldu. Doğum günündə yağışın yağması səbəb oldu ki atası onun adını Bulud qoysun. Ancaq Pəhləvi rejiminin kimlik mərkəzi bu adi münasib!! görməyib və onun adını Bəhlud yazdılar!.

Bulud Qaraçorlu, Pəhləvi rejiminin boğuntusunda "Sazımın sözü" adlı şer kitabı ilə iranda yasaq olunmuş Türk dilinin gücünü bir daha isbat edib, Azərbaycan xalqına bir çırağ kimi yol göstərən oldu.

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar

Seyid Məhəmmədhüseyn Behcət Təbrizi (1906 - 18 sentyabr 1988) — daha çox Şəhriyar təxəllüsü ilə tanınan böyük Azərbaycan-İran şairi. Şeirlərini Azərbaycan və fars dillərində yazmışdır.

Şəhriyar 1906-cı ildə Təbriz yaxınlığındakı Xoşginab kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini kənd məktəbində Molla İbrahim adlı bir axunddan almış və bu savadlı, qayğıkeş, mehriban müəllimini həmişə böyük hörmətlə yad etmişdir. O, ibtidai və orta məktəbləri Təbrizdə başa çatdırmış, məşhur "Talibiyyə" ruhani mədrəsəsində isə görkəmli müəllimlərdən ərəb dili və ədəbiyyatından dərs almışdır. İlk şeirini Təbrizdəki "Məhəmmədiyyə" orta məktəbinin buraxdığı "Ədəb" adlı jurnalda dərc etdirmişdir.

Nizami Gəncəvi

Nizami Gəncəvi (1141-1209)

Başdan ayağa göz oldu özünü görmək için,

Ey üzü gül, saçı sünbül, boyu ərər nərgis.

Uz vurub toprağa o üzləri özlər lalə,

Göz açıb bağda ol gözləri gözlər nərgis.

Hanı ağzın kimi bir şivəyə məzhər qunçə?

Hanı çeşmin kimi bir nəvr müsəvvər nərgis.

Dəhənin hoqqəsinin dorci ləbaləb gohər,

Gözlərin xanəsinin bağı sərasər nərgis.

Asem Ərdəbili

Asem Ərdəbili

Qanlı səhər kitabından bir tükü şeir

Faləyin qanlı əlindən bir atılmış yerə endi,

Bir fəlakət ananın can şirəsindən südün əmdi,

Bollu nisgil şələsin çiyinə aldı,

Tay tuşundan dalı qaldı,

Sarı gül misli saraldı

Günü tək bağrı qaraldı

Xan çobansız selə tapşırsın özün,

Yurdumuza bir sara geldi

Bir vefasız yar əlindən yara gəlməz sana gəldi.

HABİB SAHİR

HABİB SAHİR , HƏSRƏT ŞAİRİ

"Həmd olsun aləmlərin mehriban tanrısına, qiyamət günlərinin ağasına, Yarəb bizlər sənə qulluq edər və səndən yardım dilər, Yarəb göstər lütfən bizlərə doğru yolu, o yol ki yolsuzların, azğınların yolu deyil"

Bu fatihə surəsinin, Həbib Sahirin qələmi ilə Azərbaycan türkçəsinə çevirilmişidir!

Həbib Sahır İranın şeirində bir başa öncülüdür və yeni türk şeirinin (ağ şeirin) atasıdır. O divan-ı ədəbiyyatı kökündən dəyişib və əskı mövzuları qaranlıqlara buraxıb və klasik qalıblərində isə şeir yazmış olsada qalıblərə qalib gəlib və nəhayət yenili ilə zəfər çalıb. Həbib Sahir bir böyük insan olaraq şeirin tanış adıdır.

Məmməd Səid Ordubadi

Ordubadi Məmməd Səid (24.3.1872, Ordubad şəhəri, 1.5.1950, Bakı, Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur) - nasir, şair, dramaturq, jurnalist, tərcüməçi. Azərbaycan Respublikasının əməkdar incəsənət xadimi (1938). Şair Fəqir Ordubadinin oğludur. İlk təhsilini mollaxanada almış, sonra isə görkəmli maarifçi M. T. Sidqinin yeni üsullu "Əxtər" məktəbində oxumuşdur. Atasını erkən itirdiyindən şəhərdəki ipək fabrikində fəhləlik etmişdir.

 Yaradıcılığa 19-cu əsrin 90-cı illərində başlamış, zəmanənin haqsızlıqlarını tənqid edən şerlər yazmışdır. Cəhalət və nadanlıq əleyhinə yazdığı "Ədəbiyyat" adlı ilk mətbu şeri Tiflisdə çıxan "Şərqi-Rus" qəzetinin 13 iyul 1903-cü il tarixli 31-ci sayında dərc olunmuşdur. 1906-cı ildə Tiflisdə "Qəflət", 1907-ci ildə isə "Vətən və hürriyyət" adlı şer kitabları çap edilmişdir. 1906-cı ilin aprelindən nəşrə başlayan "Molla Nəsrəddin" jurnalı gələcək ədibin yaradıcılıq inkişafına böyük təsir göstərmişdir. 

Hüseyn Cavid

Hüseyn Cavid (Hüseyn Abdulla oğlu Rasizadə, 24.10.1882, Naxçıvan şəhəri - 5.12.1941, Rusiya, İrkutsk vilayəti) - şair, dramaturq. Ziyalı, tanınmış din xadimi Abdulla Rasizadənin ailəsində doğulmuş, ilk təhsilini Naxçıvanda mollaxanada, sonra isə M.T. Sidqinin "Tərbiyə" adlı yeni üsullu məktəbində almışdır (1894-98). Klassik üslubda ilk şerlərini də "Gülçin" və "Salik" imzaları ilə burada yazmışdır. 1899-1903 illərdə Cənubi Azərbaycanda olmuş, Təbrizin Talibiyyə mədrəsəsində təhsilini davam etdirmişdir. İstanbul Universitetinin ədəbiyyat şöbəsini bitirmiş (1909), Naxçıvanda, sonra Gəncədə və Tiflisdə, 1915-ci ildən isə Bakıda müəllimlik etmişdir. Cavid klassik Azərbaycan ədəbiyyatının ən yaxşı ənənələrini inkişaf etdirən sənətkarlardandır. O, Azərbaycan romantizminin banilərindən, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının yaradıcılarından biri olmuşdur.

Mirzə Ələkbər Sabir

Ələkbər Zeynalabdin oğlu Tahirzadə (Sabir) 1862-ci il 30 May-da Şamaxıda anadan olmuşdur. Atası kiçik baqqal dükanı olan dindar bir kişi idi və Ələkbəri gələcəkdə ruhani görmək istəyirdi. Buna görə oğlu səkkiz yaşına çatanda onu mollaxanaya qoymuşdu.

Mollaxanada şagirdlərin ilk vəzifəsi Quranı oxumaq idi. Ancaq Ələkbər Quranı oxuyub başa vurmadan yazı yazdığı üçün mollası tərəfindən falaqqaya salınıb döyülmüşdü. Onu sıxan yalnız mollaxanadakı dözülməz qanun-qaydalar, maraqsız keçən dərslər idi. Evdə ata və anası səkkiz yaşlı oğullarını oruc tutmağa, namaz qılmağa məcbur edirdilər. Sabirin uşaq vaxtı yazdığı üç misralıq ilk şerində bu acı həqiqət çox təsirli ifadə olunur:

Xəlil Rza Ulutürk

Xəlilov Xəlil Rza oğlu - şair, tənqidçi, ədəbiyyatşünas, 1954-cü ildən Yazıçılar Birliyinin üzvü, filologiya elmləri doktoru (1985), aparıcı elmi işçi (1969), Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi (1986), M.F.Axundzadə adına ədəbi mükafatın laureatı (1991), Azərbaycanın xalq şairi (1992).

1932-ci il oktyabrın 21-də Salyan rayonunun Pirəbbə kəndində anadan olmuşdur. Salyan şəhərində 2 nömrəli orta məktəbi bitirdikdən sonra ADU-nun filologiya fakültəsiniin jurnalistika şöbəsində təhsil almışdır (1949-1954).

Süleyman Rüstəm

Süleyman Rüstəm azərbaycan sovet şe`rinin inkişafında böyük xidmətləri olan sənətkarlardan biridir. onun yaradıcılığında yeni həyatın və inqilabın tərənnümü, eləcə də cənub mövzusu mühüm yer tutur.

Həyatı: Süleyman Rüstəm 1906-cı ildə Bakının Novxanı kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini Bakıdakı rus-tatar məktəbində almışdır. Süleyman Rüstəm təhsilini Nəriman Nərimanov adına sənaye məktəbində davam etmişdir. O 20-ci illərdə Bakı Dövlət Universitəsində və Moskova Dövlət Universitəsində də oxumuşdur.

Şah İsmayil Xətai

Şah İsmayil Xətai (1487-1524)

Şah İsmayıl Xətai (Ərdəbildə dəfn olunmuşdur) - Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin banisi. Dövlət xadimi və sərkərdə, şair. Şeyx Heydərin oğludur (anası Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin qızı Aləmşah bəyimdir). Ağqoyunlu Sultan Yaqub (1478-90) Şeyx Heydərin ölumündən (1488) sonra kiçik yaşlı Ismayılı anası və qardaşları (Sultanəli və İbrahim) ilə birlikdə həbs etdirdi. Sultan Yaqubun ölümündən sonra Rüstəm Mirzənin əmri ilə Şeyx Heydərin oğlanları 1492-ci ildə həbsdən azad olundu.

Yəhya Şeyda

Yəhya Şeyda (1924-2011)

MƏDİNEY-İ FAZİLƏ

Dərya quşuyam, sarsıda bilməz məni tufan,

Neylər bir ulu dağə əgər püsgürə vulqan?

Tufanda nə qudrət ki, məni salsın ayaqdan,

Eldən di gücüm, el kökünə bağlıyam hər an.

Kəskin qələmim oldu gücüm, el nəfəsimdən,

Ta camiənin dərdlərinə , eyləyə dərman.

Ey şanlı müqəddəs ana, ey köhnə diyarım,

Hər əmrinə amadəyəm indi, nə di fərman?

Füzuli

Mövlana Məhəmməd Süleyman oğlu Füzuli Bağdadi (1494, İraq, Kərbəla şəhəri - 1556, orada) - Azərbaycan şairi, mütəfəkkir. türk, ərəb və fars dillərində yazmışdır.

İlk təhsilini Kərbəlada almış, Bağdadda davam etdirmişdir. Bir müddət İraqın Nəcəf və Hüllə şəhərlərində də yaşamışdır. Şəxsi mütaliəsi sayəsində orta əsr elmləri (məntiq, tibb, nücum, riyazi və humanitar elmlər), xüsusən dini-fəlsəfi cərəyanlar, ərəb tərcümələri əsasında yunan fəlsəfəsi ilə yaxından tanış olmuş, klassik türk, ərəb, fars və hind ədəbiyyatını öyrənmişdir.

      "Bəngü Badə" ("Tiryək və Şərab") əsərini Şah İsmayıl Xətayiyə ithaf etməsinə, I Şah Təhmasibə və onun sərkərdələrinə, ayrı-ayrı valilərə, xanlara qəsidələr yazmasına baxmayaraq, saraya meyl göstərməmişdir.

Nəsimi

Seyid Əli Seyid Məhəmməd oğlu İmaməddin Nəsimi (1369, Şamaxı-1417, Hələb) - Azərbaycan şairi, mütəfəkkir. "İmaməddin Nəsimi" adı ilə məşhurdur. İlk təhsilini Şamaxıda almış, dövrün elmlərini, dinlərin tarixini, məntiq, riyaziyyat və astronomiyanı öyrənmişdir.
      10-cu əsrdə Bağdadda dara çəkilmiş Həllac Mənsur Huseyninin sufi görüşlərini təbliğ edən Nəsimi ilk şerlərini "Hüseyni" təxəllüsü ilə yazmışdır. 14-cü əsrin sonlarında Azərbaycanda geniş yayılmış hürufi təşkilatları ilə əlaqə saxlamışdır. Hürufiliyin banisi Fəzlullah Nəiminin görüşlərini mənimsəyərək, bu təriqətin fikirlərini təbliğ edən şerlər yazmağa başlamış və bu vaxtdan etibarən Nəiminin təxəllüsü ilə həmahəng səslənən "Nəsimi" təxəllüsünü qəbul etmişdir.

Bəxtiyar Vahabzadə

Bəxtiyar Mahmud oğlu Vahabzadə 1925-ci ildə Şəki şəhərndə anadan olmuşdur. Azərbaycan'ın xalq şairidir.

Azərbaycan ədəbiyyatının, bütövlükdə XX əsr Azərbaycan ədəbi fikrinin görkəmli nümayəndəsi olan xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə'nin adı təkcə respublikamızda deyil, onun hududlarından çox-çox uzaqlarda tanınır. Bəxtiyar Vanabzadə şair, dramaturq, istedadlı alim və publisist olmaqla yanaşı, qeyrətli və cəsarətli ictimai xadim, sadə və səmimi insan kimi də tanınır və sevilir. Təsadüfi deyil ki, onun əsərləri - şer kitabları, dramları və publisistik yazıları dünyanın çox dillərində, o cümlədən ingilis, fransız, alman, fars, türk, polyak, ispan, macar və keçmiş Sovet Birliyi*nin bir çox xalqların dillərinə tərcümə edilmiş və bu əsərlər çox böyük maraq və sevgi ilə qarşılanmışdır.

Məmməd Araz

Məmməd Araz (1933-2004)

AYAĞA DUR, AZƏRBAYCAN!
Nə yatmısan, qoca vulkan, səninləyəm!

Ayağa dur, Azərbaycan, səninləyəm!

Səndən qeyri

            biz hər şeyi bölə billik!

Səndən qeyri

            biz hamımız ölə billik!

Bu, Şəhriyar harayıdı,

Bu, Bəxtiyar harayıdı!

Hanı sənin tufan yıxan,

Gurşad boğan yurda oğul

                    oğulların!

Xəlil Rza Ulutürk

Xəlil Rza Ulutürk (1932-1994)

DAVAM EDİR 37...

Bu dünyada otun, suyun, torpağında yaddaşı var.

Sındırılmış bir budağın,söndürülmüş ocağın da yaddaşı var.

Ələk-vələk, darmadağın otağın da yaddaşı var.

Bayaq isti, indi bumbuz yatağın da yaddaşı var.

Naili çəkmə altındaca qolu çıxan kuklaciğın,

Miz üstündə yetim qalan bir qələmin,varağında yaddaşı var.

Azərbaycan tanımışdır vaxtsız qapı döyənləri,

Qara günlər gətirərkən qan qırmızı geyənləri

Yox, unuda bilmərik biz xeyir cildi geyen şəri,

Yüz minləri… qanunsuz ve məhkəməsiz gülləbaran edənləri.

Süleyman Rüstəm

Süleyman Rüstəm(1906-1989)

TƏBRİZİM !...

Baxdıqca hüsnünə doymayır gözüm,

Təbrizim, Təbrizim, gözəl Təbrizim!

Qoymaram yadları girsin qoynuna,

İzn ver, qolumu salım boynuna!

Sənin bayramına, sənin toyuna

Dili bir, qanı bir qardaşın gəlib,

Dərdinə aşina sirdaşın gəlib.

Sən çıxdın qarşıma duzla, çörəklə,

Bağından dərdiyin, güllə, çiçəklə,

İkiyə bölünməz saf bir ürəklə.

Təbrizim, Təbrizim, aman Təbrizim,

Yox olsun başından duman, Təbrizim!

Mehmet Akif Ersoy

Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)

İSTİKLAL MARŞI

Korkma, sönmez bu şafak larda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım çehreni ey nazlı hilâl!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet bu celâl?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl,

Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklâl!

Bulud Qaraçorlu

Bulud Qaraçorlu (1926-1979)

QARAÇIQ ÇOBAN

Qazanxanın evinin yığmalanması

Səhəndin Dədəqurqud ilə xəyalda dərdləşməsi :

Dədə məlul-məlul baxır üzümə,

Baxışında aydın bir incilik var,

Oladın (evladın) pərişan natəvan görsə,

Şübhəsiz hər ata mükəddər olar.

Oğul niyə məndən himmət istərsən?

Torpaq əsirinin əlində nə var?

Hər aşığın beş gün dovranı vardır,

Hər əsrin özünün bir "qurqudu" var.

Bəxtiyar Vahabzadə

Bəxtiyar Vahabzadə (1925-2009)

GÜLÜSTAN

İpək yaylığıyla o, asta-asta

Silib eynəyini gözünə taxdı.

Əyilib yavaşca masanın üstə

Bir möhürə baxdı, bir qola baxdı.

Kağıza həvəslə o da qol atdı,

Dodağı altından gülümsəyərək.

Bir qələm əsrlik hicran yaratdı,

Bir xalqı yarıya böldü qılınctək.

Öz sivri ucuyla bu lələk qələm

Dəldi sinəsini Azərbaycanın.

Başını qaldırdı,

Ancaq dəmbədəm

Kəsdilər səsini Azərbaycanın.

Səməd Vurgun

Səməd Vurgun (1906-1956)

AZƏRBAYCAN!

Çox keçmişəm bu dağlardan
Durna gözli bulaqlardan

Eşitmişəm uzaqlardan
Sakit axan arazlardan
Sınamışam dosti yari

El bilirki sən mənimsən
Yurdum yuvam məskənimsən

Demək doğmavətənimsən
Ayrılarmı könül candan

Azərbaycan azərbaycan

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar

Şəhriayar (1906-1988)

Döyünmə - Söyünmə

"Şəhriyarın süleyman rüstəmə yazdığı cavab"

Bir qərn də qardaşdan uzaqlaşmaq olurmuş?

Qardaş deyə bir ömr, soraqlaşmaq olurmuş?

Birdəndə bu qardaşla, qucaqlaşmaq olurmuş?

Bunlar belə ki ərz elədim, gəldi və oldu.

Mən hər nə məhal fərz elədim, gəldi və oldu.

Biz ayrılalı qərndi, qardaşlarımızdan

Ləşlər kimi ayrı düşəli başlarımızdan

Üzmüş əli qafqazlı qarındaşlarımızdan

Gör mən nə hal ollam bu qızıl gülləri tapsam,

Rüstəm əliev tək gül-bülbülü tapsam!